1 Mayıs İşçi Bayramı ilk ne zaman kutlandı?

Dünya genelinde bir asrı aşkın süredir emekçilerin mücadelesini onurlandıran 1 Mayıs, işçi haklarının simgesi olarak kutlanmaya devam ediyor. Günlük çalışma saatlerinin düşürülmesi amacıyla başlayan bu tarihi mücadele, bugün “Emek ve İşçi Bayramı” adıyla milyonlarca insanın birlik ve dayanışma günü olarak anılıyor.

1 Mayıs’ın temelleri, ilk kez 1856 yılında Avustralya’nın Melbourne kentinde taş duvar ustaları ve inşaat işçilerinin, uzun çalışma saatlerine karşı çıktığı bir direnişle atıldı. 

İşçiler, çalışma saatlerinin günlük 8 saate düşürülmesi talebiyle iş bırakarak Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento Evi’ne kadar yürüyüş düzenledi.

Bu kıvılcım, kısa sürede diğer ülkelere sıçradı. ABD’de 1884 yılında işçiler, günlük 12 saat olan çalışma süresinin 8 saate indirilmesi talebiyle harekete geçti. Özellikle 1886’da gerçekleşen kitlesel grevler, bu mücadeleyi küresel boyuta taşıdı.

Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı, 1889’da Paris’te düzenlenen kongrede, işçi dayanışmasını güçlendirmek amacıyla yılın bir gününü işçilerin ortak bayramı ilan etme kararı aldı. ABD’li sendikacıların önerisiyle bu özel günün “1 Mayıs” olması kararlaştırıldı.

O tarihten bu yana, 1 Mayıs dünya genelinde “Emek Bayramı” ve “İşçi Bayramı” gibi farklı adlarla kutlanıyor. 

Türkiye’de ilk kez 1923 yılında resmi oldu

1 Mayıs, Osmanlı döneminden bu yana işçi mücadelesinin ve dayanışmanın simgesi olarak kutlanıyor. İlk kez 1911 yılında Selanik’te tütün, pamuk ve liman işçileri tarafından kutlanan bu özel gün, İstanbul’da ise 1912 yılında işçilerin coşkulu katılımıyla anıldı.

Cumhuriyet döneminde, Sovyetler Birliği ile dostane ilişkiler çerçevesinde 1 Mayıs 1922’de Ankara’da “İşçi Bayramı” olarak kutlandı. Resmi kutlamalar ise ilk kez 1 Mayıs 1923’te gerçekleştirildi.

Taksim Meydanı’nda kara gün

1 Mayıs 1977’de Taksim Meydanı’nda düzenlenen kutlamalar, tarihe kara bir leke olarak geçti. 

DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in konuşması sırasında kalabalığa ateş açılması sonucu 37 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı. Bu trajik olay, 12 Eylül askeri darbesinin ardından 1 Mayıs’ın bayram statüsünden çıkarılmasına ve kutlamaların yasaklanmasına gerekçe gösterildi.

Yeniden resmi tatil ilan edildi 

Yıllar süren yasakların ardından, 1 Mayıs 2009 yılında “Emek ve Dayanışma Günü” adıyla yeniden resmi tatil ilan edildi. Bugün, işçilerin haklarını savunma ve dayanışma ruhunu kutlama amacıyla coşkuyla anılmaya devam ediyor.